• Kan şekeri olarak bildiğimiz, tıpta ‘glukoz‘ diye adlandırılan bir şeker kan dolaşımına girer. Glukoz vücudumuzun enerji üretmesini sağlayan bir yakıt kaynağıdır.
• Pankreas adlı organ insülin üretir. İnsülinin rolü, glukozu kan dolaşımından alarak kaslara, yağ dokulara, karaciğere, yani yakıt olarak kullanılabileceği yerlere taşımaktır.

İşte bu sistemde bir aksama olduğunda, yani glukoz hücrelere giremeyip kanda birikmeye başladığında, kan şekeri yükselir. Bir kişinin şeker hastası olduğunu gösteren değerler şöyle belirtilir:

Kişide gizli şeker varsa açlık kan şekeri 100-125 mg/dl arasında bir değerdir. Açlık kan şekeri 126 mg/dl  üzerinde olan kişiler şeker hastası olarak kabul edilir.

Şeker Hastalığının Nedenleri

Şeker hastalarında kan şekeri seviyesi yüksektir çünkü vücutları kandaki şekeri (glukozu) kas, yağ ve karaciğer hücrelerine, enerji olarak depolanmak üzere, taşıyamamaktadır. Bu durumun belli nedenleri vardır:

• Bu kişilerde pankreas yeterince insülin üretemiyordur.
• Hücreleri insüline normal şekilde cevap vermiyordur.
• Yukarıdaki her iki maddenin birden söz konusu olması da mümkündür.

Şeker hastalığının ‘tip 1 diyabet’ ve ‘tip 2’ diyabet olarak adlandırılan, iki ana tipi vardır. Her bir tipteki şeker hastalığının nedenleri ve risk faktörleri değişiklik gösterir.

• Tip 1 diyabet herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ama en çok çocuklarda, onlu yaşlardakilerde ve genç yetişkinlerde teşhis edilir. Bu tip şeker hastalığında vücut ya çok az insülin üretir ya da hiç üretmez. Yeterli insülin hormonu olmayınca glukoz hücrelere gidemez ve kanda birikir ancak vücut bu şekeri enerjiye dönüştüremez. Bunun yerine tip 1 diyabet hastalığı belirtileri görülür. Günlük insülin iğnesi yapılması gerekir. İnsülin bir ilaç değil, hormondur.

Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemektedir. Daha çok bir bağışıklık sistemi hastalığı olduğu düşünülür. Bir enfeksiyon ya da diğer tetikleyiciler sonucu vücudun bağışıklık sistemi hatalı şekilde pankreasta insülin üreten hücrelere saldırır. Aile geçmişinde varsa, genetik olarak aynı aile bireyleri arasında görülebilir.

• Tip 2 diyabet şeker hastalığı vak’alarının çoğunluğunu oluşturur. Daha çok yetşkinlikte ortaya çıkar. Ancak günümüzde obezitenin artmasıyla ergenlikte de görülmeye başlamıştır. Tip 2 diyabet hastası çoğu kişi, bu hastalıklarının farkında değildir. Tip 2 diyabette karaciğer, yağ doku ve kas hücreleri insüline doğru şekilde karşılık veremez. Buna ‘insülin direnci‘ denir. Sonuç olarak yine kan şekeri hücrelerde depolanamamış olur ve kanda birikmeye başlar. Kan şekerinin bu şekilde yükselmesine ‘hiperglisemi‘ denir.

Tip 2 diyabet teşhisi koyulan çoğu kişi bu sırada fazla kilolardan şikayetçidir. Vücutta yağ oranının artması, insülinin vücut tarafından doğru şekilde kullanılmasını engeller.  Ancak tip 2 diyabet zayıf kişilerde de görülebilir.

Aile geçmişi ve genler tip 2 diyabetin ortaya çıkmasında çok büyük bir rol oynar. Az hareket etmek, kötü beslenmek ve bel çevresinde aşırı yağlanma tip 2 diyabet riskini arttıran faktörlerdir.

• Gebelik şekeri (tıp dilinde gestasyonel diyabet), normalde şeker hastası olmayan kadınlarda, ilk kez hamilelik sırasında ortaya çıkan veya teşhis edilen şeker hastalığıdır. Hamilelik hormonları insülin hormonunun görevini yapmasını engelleyebilir. Kan şekeri değerleri doktor gözetiminde kontrol altına alınmalıdır. Hamileler kan şekerini düzenlemek için hap kullanamazlar ancak insülin kullanabilirler. Gebelik sonrasında çoğu kadının kan şekeri değeri normale döner ancak yine de tedbirli olmakta ve kontrolleri sürdürmekte fayda var. Hamilelik şekeri ortaya çıkan kadınların pek çoğunda, doğumdan sonra 5 ila 10 yıl içerisinde şeker hastalığı ortaya çıktığı görülmüştür.

Kimler Şeker Hastalığı Riski Taşır?

Tip 2 diyabet riski taşıyanlar genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• Gizli şekeri olanlar (bozulmuş glukoz toleransı da denir)
• 45 yaş ve üzerindekiler
• Ailesinde şeker hastalığı bulunanlar
• Fazla kilolu olanlar
• Hareketsiz bir yaşam sürenler, spor yapmayanlar
• Yüksek tansiyonu olanlar
• Kolesterol seviyesi sağlıksız seviyelerde olanlar
• Gebelik şekeri geçirmiş olan kadınlar
• Kötü beslenenler, sağlıklı ve dengeli beslenme önerilerine uymayanlar

Yüksek kan şekeri değerleri bulanık görme, aşırı susama, halsizlik, açlık, sık idrara çıkma ve kilo kaybı gibi belirtilere neden olur. Tip 1 diyabet hastalarında belirtiler kısa bir sürede gelişir ve teşhis koyulduğunda hastalık artık iyice ilerlemiş olur. Tip 2 diyabet hastalığı ise yavaş yavaş ilerlediğinden kan değerleri yüksek olan bazı kişilerde belirti görülmeyebilir.

Kaynaklar