Sanayi Devrimi

Avrupa’da 18. ve 19. yüzyıllardaki yeni buluşların etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin üretimde kullanılması Avrupa’daki sermaye birikimimi artmış ve bu süreç de Sanayi Devrimi olarak adlandırılmıştır.

Sanayi Devrimi ya da Endüstri Devrimi, Avrupa’da 18. ve 19. yüzyıllarda yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin makineleşmiş endüstriyi doğurması, bu gelişmelerin de Avrupa’daki sermaye birikimini arttırmasına denir. Sanayi Devrimi, ilk olarak Birleşik Krallık’ta ortaya çıkmış, ardından Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya’ya sıçramış ardından bütün dünyaya yayılmıştır.

Sanayi devrimi ilk olarak Birleşik Krallıkta ortaya çıkmış ardından Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya’ya sıçramış ve en nihayetinde bütün Dünya’ya yayılmıştır.

İngiltere’de Sanayi Devrimi

Sanayi devriminin ilk önce İngiltere’de başlamasının nedenleri şöyledir:

• İngiltere’de uzun süredir bir anayasal monarşi düzeni oluşmuştur. Bu düzenin temelinde mülkiyet hakkının ve bireysel hak ve özgürlüklerin korunması öne çıkar.
• 18. yüzyıl İngiltere’si zaten dünyanın mali merkezi konumunda idi. Borsa ve bankacılık sektörleri diğer ülkelerden çok ileri idi.
• Parlamento, kapitalizm ilkeleri doğrultusunda iç piyasada özgür rekabeti önleyici bütün engelleri kaldırmıştı.
• İngiltere, sanayi için gerekli en temel hammaddeler olan kömür ve demir yönünden zengin yeraltı kaynaklarına sahipti.
• İngiltere, dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu idi. Bu da ona ham madde kaynakları ve üretilmiş mallar için geniş pazar olanağı sağladı.
• İngiliz donanması ve güçlü ticaret filoları, taşımacılığı daha kolay hale getirdi.
• İngiltere Avrupa’da zaten Rönesans döneminden beri dokumacılık sanayisinde başı çekiyordu.
• Ingiltere bir ada ülkesidir. Bundan dolayı Avrupa’daki derebeylik mücadelesi, savaşlar, mezhep kavgaları gibi olaylardan uzak kalmıştır.

Hızlı nüfus artışı neticesinde 16. yüzyıldan itibaren ülke nüfuslarında bir patlama yaşanmıştır. Tarımdaki gelişmeler köyden kente göçü hızlandırmış ve böylelikle sanayide istihdam edilecek bir iş gücü oluşmuştur. Kişilerin yaşam düzeyinin yükselmesiyle, önceleri lüks tüketim mallarından sayılan kahve, çay ve şeker artık Orta sınıfın da günlük gereksinimi haline gelerek bu malların tüketim talebini artırmıştır.

16. ve 17. yüzyıllarda yapılan geniş çapta yağmacılık Avrupa’yı finanse etmiş ve gelişimini desteklemiştir. Gerek İspanyolların Orta Amerika kolonilerinin altınlarını yağmalamaları, gerekse İspanyollar’ın gemilerini yağmalayan İngiliz korsanların Avrupa’ya çok büyük miktarda altın kazandırmış olmaları bu zenginleşmede sanayileşme devrimini tetikleyen olaylardan başlıcaları olarak kabul edilmektedir.1753 tarihinde Hindistan’da Fransızları yenerek Babür İmparatorluğunun hazinesine el koyan İngilizler bu hazineyi ülkelerine taşıyarak büyük bir ekonomik güç elde etmiş ve dokuma makineleri ile ilgili tüm teknik buluşların bu döneme (1758-1791) denk gelmesi hazinenin teknik buluşlara olan etkisinin bir açıklaması olarak göze çarpmıştır. Sömürge devletleri sömürgelerinden getirdikleri hammaddeleri ülkelerinde işleyerek yeniden büyük bir Pazar olarak görülen sömürgelerine götürerek geri satmışlardır. Taşıma ve Teknolojide meydana gelen gelişmelerle orta sınıf zenginleşmiş ve bir kapital birikim oluşmuştur. Bu zenginleşme beraberinde insanları yeni yatırım alanları aramaya yönlendirmiştir. Sanayi Devriminin yükselişinde düşünce ve bilimsel tekniklerin etkisi de yadsınamaz

Teknolojik gelişmeler

• Buharlı makine. Sanayi devriminin en önemli gelişmelerinden birisi buharlı makinenin bulunuşudur. 1763’de James Watt, İskoçya’da buharla çalışan makineyi buldu. Bu makinenin gelişmiş biçimi, makine çağının gerçek başlangıç noktasını oluşturur.
• 1807’de Robert Fulton adındaki Amerikalı buharlı makineyi gemilere uyguladı. 1840’da ilk düzenli okyanus ötesi buharlı gemi seferleri başladı.
• 1812tarihinde ilk kez buharlı makine lokomotiflerde kullanılmaya başlandı.
• 1844’de Samuel Morse Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk ticaret amaçlı telgraf servisini hizmete soktu.
• 1876’da Alexander Graham Bell telefonu buldu.
• Tarım teknolojisinde gelişmeler sağlandı. Almanya bu alandaki gelişmelere öncülük etti. Almanlar pancardan şeker çıkarma tekniğini buldu. Bir başka Alman kimyager suni gübreyi yaptı. 1834’de bir Amerikalı mühendis bir biçerdöver icat etti. 1870’lerden sonra konserve yiyecek imalatı hızlı bir biçimde arttı.
• 1830–1860 arasında İngiltere’de daha etkili maden tasfiye yöntemlerinin geliştirilmesine paralel olarak kömür üretimi hızla arttı. Çünkü yüksek demir ve çelik talebi bu yöntemler sayesinde kolayca karşılanabiliyordu.
• Bu üretim sayesinde 1800–1830 arasında köprü, kanal, demiryolu vb. gibi inşaatlar hızla arttı. 1850’lere kadar genelde İngiltere’nin tekelinde olan sanayi devrimi, bu tarihten sonra tüm Avrupa’ya ve Amerika Birleşik Devletleri’ne yayıldı. Günümüzde ise, gelişmekte olan ülkelere doğru bir yönelme gözlenmektedir.

Sonuçları

Batı’nın toplumsal sınıf yapısında değişmeler

XVIII. yüzyılda önce İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi demir ve kömürün asıl enerji kaynağı ve hammaddeyi oluşturduğu bir makineleşme çağıdır. Kömür, buhar ve makinenin birleşiminin ortaya çıkardığı sanayi devrimi önemli ekonomik, siyasal ve toplumsal dönüşümlere yol açmıştır. Buhar gücünün değişmeler

Sanayi devrimi Avrupa’da burjuva sınıfının yapı değiştirmesine ve yeni bir işçi sınıfının doğmasına yol açmıştır. Eski burjuva sınıfına şimdi fabrika sahipleri de katılmıştı. Burjuva sınıfı artık her ülkede en zengin sınıfı oluşturuyordu. Ancak ülkelerin çoğunda orta sınıf pek çok siyasal ve sosyal haklardan mahrumdular. Bu haklarını elde etmek için 19. yüzyılın bitişini beklemek gerekecekti.

Avrupa’da sanayi devrimi öncesinde de bir işçi sınıfı vardı. Bu sınıf her zaman çoğunlukta ancak bilinçsiz durumda idi. Sanayi devrimi sonucunda işçi sınıfı bilinçlenmeye başladı. Toplumların hemen hepsinde en kalabalık sınıfını oluşturdu. İşçi sınıfı, yoğunluğuna karşın ekonomik ve siyasal haklardan mahrumdu. Ücretleri düşük, yaşama ve çalışma koşulları çok kötüydü. Çalışma saatleri uzun, fabrikalar havasız ve her türlü sağlık koşullarından uzaktı.

Siyasal açıdan oy hakları yoktu. Sendikalaşma ve grev yasaktı. Ancak işçiler artık bu durumun farkında ve bilincindeydiler.

Sosyalizmin gelişmesi

Sanayi devriminin yarattığı işçi sınıfı hakları ile ilgili olarak sosyalizm görüşü ortaya çıktı. Bu görüş önceleri ütopik sosyalizm olarak gelişti. Daha sonra Karl Marx ve Friedrich Engels sosyalizmi geliştirerek bilimsel sosyalizmi ortaya koydular. Böylece toplumdaki uzlaşmaz sınıflar (burjuvazi ve proletarya) arasındaki çatışma daha çok keskinleşti. Sosyalizm, komünist topluma geçiş için bir araç olarak kabul edildi.

Kentleşme ve nüfus artışı

Sanayi devriminin bir başka etkisi de nüfus artışı konusunda oldu. Sanayileşme sayesinde tarım makineleşmiş, böylece aynı miktar toprak daha fazla insanı besleyebilir hale gelmişti.

Ayrıca kent sanayi tarım sektörü dışındaki insanlara iş sağlayarak daha fazla insanı besleyebilir duruma gelmişti.

Sanayi devrimi kentlerde nüfus yığılmalarına da neden olmuştur. 1920’lerde A.B.D. (Amerika Birleşik Devleti) nüfusunun yarısı kentlerde yaşıyordu. Kentleşme önemli sorunları da beraberinde getirdi. Gecekondu bölgeleri büyüdü. Bu bölgeler havasız, pis ve kalabalıktı.

Sanayi Devrimiyle Birlikte Ortaya Çıkan Fabrikalaşma Ve İşçi Sınıfı Olguları

Avantajlarının yanında işçi sınıfının haklarının olmaması nedeniyle erkeklerin yanı sıra çocuk ve kadınların 20 saate varan çalışma saatleri altında ezilmesi sosyal olarak birçok olumsuzluğu beraberinde getirmiştir. Makinelerin işleyiş ve mekanik özellikleri nedeniyle tekdüze ve basit olması kalifiye eleman olgusunu yok etmiş ve işçi sınıfı tek tip ücretle çalışmaya devam etmiştir. 1763 yılında James Waat tarafından bulunan Buharlı Makine, Sanayi Devriminin dönüm noktası haline gelmiş ve makineleşme hızla yayılmaya başlamıştır. Buharlı sistem 1807 yılında Robert Fulton tarafından gemilere uyarlanmış ve Okyanus ötesi gemi seferleri başlamıştır. 1844 yılında Samuel

Morse, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk ticari Telgraf servisini hizmete sokmuştur.1876 yılında Alexander Graham Bell telefonu icat etmiştir. Tarım sektöründe meydana gelen gelişmelerde ise Almanya başı çekmiştir. Şeker pancarından şeker üreterek, suni gübreyi imal etmeyi başarmıştır. 1834 yılında ise Amerikalı mühendis biçerdöveri imal etmiş ve daha sonraları konserve imalatı da giderek artmıştır.