Karaciğer Nakli

1)Besinlerle aldığımız gıdalardan vücut için gerekli olan maddelerin seçilerek depolanması ve normal yaşamsal döngünün sağlanabilmesi için gerekli olan proteinlerin yapımı
2)Gıdaların sindirilebilmesi için gerekli olan safra asidinin yapımı ve sindirim sistemine verilmesi
3)Vücutta diğer sistemler tarafından yapılan zararlı maddelerin temizlenmesi
4)Enfeksiyona karşı savaşta ve vücudumuzun herhangi bir yerinde meydana gelen kanamaların durdurulmasını için gerekli faktörlerin yapımı

HANGİ TİP KARACİĞER NAKLİ?

İki tip böbrek nakli mevcuttur:
1. Kadavra vericili
2. Canlı vericili

KADAVRA VERİCİLİ KARACİĞER NAKLİ

Kadavradan karaciğer nakli kavramı, hayatını kaybetmiş bir bireyden alınan organın nakledilmesi işlemidir. Organ nakli sayısının artırılmasında ilk hedef kadavradan yapılan organ nakli sayısını arttırmak olmalıdır. Kadavranın tanımlanması, bakımı, aile görüşmesi ve organ alımı acil serviste başlayıp ameliyathanede biten iyi bir organizasyon işidir. Bu anlamda, organ nakli koordinatörleri hem toplumun organ bağışı konusunda eğitimi, hem de aile ile görüşme ve organın bağışlanması konularında anahtar role sahiptir.

Bekleme Listesi
Günümüzde, hemen hemen tüm ülkelerde artan karaciğer yetmezliği hasta sayısını karşılayacak oranda kadavradan organ bulunamamaktadır. Ülkemiz kadavradan organ temininde ne yazık ki son sıralarda bulunmaktadır. 2009 yılı verilerine göre yaklaşık 5.000 civarında karaciğer hastası bulunmaktadır. Ülkemizde yıllık ortalama 200-250 kadavra vericili ve 300-350 canlı vericili karaciğer nakli gerçekleşmektedir. Bu nakil bekleyenlerin ortalama %8-10’unun her yıl hayatını kaybedeceği düşünülürse olayın vehameti daha da ortaya çıkmaktadır.

Kadavradan karaciğer nakli yapılacak alıcının seçimi
Her organ nakli merkezi kadavradan karaciğer nakli yapılacak alıcı adaylarının belirlenmesinde adaletli bir seçim puanlaması Sağlık Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.

Kan temini
Karaciğer nakillerindeki en büyük diğer sorun ise ameliyat sırasındaki kan teminidir. Kızılay yaptığı büyük organizasyon ve konuya verdiği önem nedeni ile bu konuda en büyük destekçimiz olmasına rağmen ramazan, bayram vb. özel durumlarda maalesef kan bulmakta büyük sıkıntı yaşanmaktadır. Her bekleme listesine giren hastanın kendi kan grubundan 30-40 kişilik bir kan listesi yapması gereklidir. Organ bulunduğu zaman bir kişi hastayı son tetkikleri için hastaneye getirirken, diğer hasta yakınları listedeki vericileri arayıp en kısa sürede hastaneye gelmelerini sağlamalıdır. Özellikle karaciğer nakillerinde kullanılan trobmosit numunesinin hazırlığı 3-4 saat sürmektedir.

CANLI VERİCİLİ KARACİĞER NAKLİ NE DEMEK?
Canlı vericili karaciğer nakli, canlı vericiden alınan karaciğerin bir parçasının (canlı verici için geride yeterli miktarda karaciğer kalması şartı ile) alıcıya yerleştirmesini içeren kompleks cerrahi girişimdir.

CANLI VERİCİLERE NİÇİN İHTİYAÇ VAR?
Ulusal bekleme listesinde son dönem karaciğer yetmezliği tanısı konularak karaciğer nakli olmayı bekleyen binlerce hasta bulunmaktadır. Ne yazık ki tüm hastalara yetecek kadar organ bulunamamaktadır. Bekleme listesindeki hastaların yaklaşık %50’si organ nakli beklerken hayatını kaybetmekte ve listeye her gün yeni hastalar eklenmektedir. Canlı vericiler ile organ sıkıntısı ve ölüm oranları azaltılabilir.

CANLI VERİCİLİ KARACİĞER NAKLİNİN AVANTAJLARI NELER?
1)Kısa bekleme süresi
Bekleme listesinde hasta kaybını azaltılır ve alıcının en uygun şartlarda ameliyata girmesi için uygun koşulların sağlanabilmesine olanak verir.
2)En uygun organın nakil edilmesine olanak verir
3)Cerrahi prosedürlerin uygun şartlarda yapılabilmesine ve nakilin başarı oranı en üst sınırda tutulmasına imkan sağlar

CANLI KARACİĞER VERİCİLİĞİ İÇİN DEĞERLENDİRME SÜRECİNDE TEMEL PRENSİPLER
T.C. Sağlık Bakanlığı 28.06.2004 tarih ve 4690 sayılı onay ile yürürlüğe giren yönetmeliğe göre; canlıdan organ ve doku nakli alıcının dördüncü dereceye kadar (dördüncü derece dahil) kan ve kayın hısımlarından yapılabilecektir Dördüncü derece hısımlık bağı ile ilgili olarak; Türk Medeni Kanununun 17 nci maddesinde Kan hısımlığının derecesi, hısımları birbirine bağlayan doğum sayısıyla belli olur denmektedir. Buna göre; kan hısımlığında kişinin akrabalık derecelerine göre;
1.derece akrabaları: Annesi-babası çocuğu
2.derece akrabaları: Kardeşi-dedesi-ninesi-torunu
3.derece akrabaları: Amcası-halası-dayısı-teyzesi-yeğeni (kardeş çocuğu)
4.derece akrabaları: Üçüncü derecedekilerin çocuklarıdır.

Kayın hısımlığında ise kişinin eş tarafından akrabaları aynı şekilde derecelendirilmektedir.
-Bazı durumlarda canlı karaciğer vericiliği mümkün veya uygun olmamaktadır. Canlı vericili karaciğer naklini gerçekleştirmede son kararı nakil ekibi vermelidir. Her canlı verici cerrahisini gerçekleştirmek için nakil ekibinin zorunluluğu bulunmamaktadır.
-Canlı vericili karaciğer naklinde ilerleme sağlamak için verici adayı, alıcı ve tıbbi ekip arasında fikir birliği olmalıdır. Olağan dışı etik konularda Nakil Etik Komitesinin önerileri alınabilir.
-Canlı vericili karaciğer nakli olmuş hasta ya da vericisi ile görüşmek isterseniz bu konuda size yardımcı olabiliriz.Alıcı adayı, canlı vericili karaciğer naklini kabul etmelidir.
-Verici hazırlığına başlanmış her alıcı aynı zamanda kadavra bekleme listesine kaydedilir. Canlı verici hazırlıklarının yapılması alıcının kadavra listesindeki durumunu etkilemez. Kadaverik donörlerden temin edilen organlar, alıcının potansiyel canlı vericiye sahip olup, olmamasına bakılmaksızın ulusal organ nakli bekleme listesindeki önceliğine göre sunulmaktadır.
-Donörler, 18-60 yaşları arasında (18 yaşını doldurmuş) ve akli dengesi yerinde, herhangi bir sağlık sorunu olmayan kişiler olmalıdır.
-Vericinin temel amacı alıcıya yardımcı olmak olmalıdır. Canlı vericilik dış baskı, zorlama, tehdit veya önemli bir kazanç olmaksızın gönüllü bir tercih olmalıdır.
-Değerlendirme sırasında vericinin güvenliği tüm organ nakli ekibi için en önemli unsurdur.
-Verici adayına organ nakli ekibi tarafından yapılan klinik muayene ve laboratuvar testleri esnasında herhangi bir zarar gelebileceğine ait bir bulguya rastlanırsa testler o aşamada sonlandırılır.
-Hazırlık süresi vericinin sağlık durumuna ve alıcının aciliyetine göre günler, haftalar hatta bazen aylar alabilmektedir.
-Birden fazla verici adayı var ise yapılan klinik muayene ve laboratuvar testleri ışığında adaylar arasında sıralama yapılır ve en uygun adayla testlere başlanır.
-Vericinin ekibe güveni, aklındaki tüm soruları sorması ve bunlara cevap alması temel amacımızdır.
-Değerlendirme sırasında elde edilen tüm bilgiler kesinlikle güvenlik altına alınacak ve ikincil şahıslarla paylaşılmayacaktır.
-Verici adayları testler sırasında daha önceden tanı konulmamış tıbbi sorunlarla karşılaşmaya karşı hazırlıklı olmalıdır. Bu tanı verici adayının iş yaşamı, günlük hayatı ya da psikolojisinde bozukluk yaratabilir.
-Vericinin canlı karaciğer nakli ile ilgili tüm masrafları alıcının sağlık kurumu tarafından ödenmektedir. Buna alıcı ve vericinin nakil öncesi tüm testleri, yatış süresince yapılan tüm tetkik ve tedavilerle ameliyat ücreti dahildir. Taburcu olduktan sonra vericiye yapılacak kontrol ve tetkikler için vericinin sosyal güvencesi geçerlidir.

CANLI VERİCİ DEĞERLENDİRME SÜRECİ
-Verici adayının fiziksel ve duygusal açıdan çok iyi olması gerekir. Kanser ve/veya aktif bir enfeksiyon öyküsü karaciğer vericisi olmak için kesin engel oluşturmaktadır.
-Verici adayı normal karaciğer fonksiyonuna sahip olmalıdır.
-Nakil için uygun olan karaciğer düzenli bir kan akımına ve safra kanalı dağılımına sahip olmalıdır.
-Vericiye cerrahi öncesinde, sırasında ve sonrasında destek olabilecek yakınlarının olması gerekmektedir.
-Testlere başlamadan önce verici adayının bu testlerin 3 hafta ile 3 ay arasında sürebileceğini ve herhangi bir aşamada uygunsuzluk çıkarsa iptal edileceğini bilmesi ve kabul etmesi gerekir.
-Sigara ve doğum kontrol hapı cerrahi sonrası emboliye neden olan önlenebilir risk faktörleridir. Bu yüzden, acil olmayan vakalar için, verici adaylarının nakilden en az 2 hafta önce sigarayı bırakması gerekir. Doğum kontrol hapı kullanan bayanların nakilden 4 hafta önce ilacı bırakıp başka bir korunma yöntemi seçmeleri gerekir.
-Eğer nakile engel durumun geriye dönüşümü olabilecek bir engel olduğu düşünülüyorsa (örneğin; yağlı karaciğer) belli bir süre sonra hazırlığa tekrar başlanabilir.

HAZIRLIK SÜRECİ
Organ fonksiyonlarının normal olduğunu doğrulamak için kan testleri ve hepatit B, hepatit C, HIV, sfiliz gibi çeşitli viral hastalıkların varlığını değerlendirme testleri yapılmaktadır. Bazı olumsuz test sonuçlarının Sağlık bakanlığına bildirimi zorunludur.

Normal kalp ve akciğer fonksiyonlarını kontrol etmek için elektrokardiyogram ve göğüs röntgeni çekilmektedir. Bu testler normal ise sonrasında tomografi, ultrason ve MR taramaları yapılmaktadır. Daha sonra karaciğer nakli ekibi her hafta yapılan konseyde karaciğerin sağlıklı ve nakil için uygun olup olmadığını bu testlerin sonuçlarıyla değerlendirirler. Bazı durumlarda karaciğer biyopsisi veya safra yollarının röntgeni gibi daha ileri çalışmalar gerekebilir.

Daha sonra verici adayının gerekli görülen bölümlere konsültasyona gönderilir. Her birey için karaciğer vericiliği ile ilgili tıbbi riskleri belirlemek için tıbbi değerlendirme yapılır. Bazı zamanlarda bu konsültasyonlar yapılacak ek bir teste olan gereksinimi belirleyecektir. Nakil ekibi karaciğer vericliğinin uygun olup olmadığına karar verir. Bu konsültasyonlar verici adayının güvenliği içindir.

Karaciğer vericisi olmak için başvuran adaylarının yalnız % 20’si tüm basamakları geçerek canlı donör olabilmektedir. Cerrahi uygulanmamasının en yaygın nedenleri uygunsuz damar yapısı, anormal kan testleri ve daha önceden tanımlanmayan ve o anda tespit edilen tıbbi sorunlardır.

Verici adayları hazırlık başladıktan sonra canlı vericiliğin kendileri için uygun olmadığına karar vererek gönüllülükten istedikleri zaman vazgeçme hakkına sahiptir.

Verici adaylarına ve kararlarına her zaman saygı duyularak sonuna kadar desteklenmektedir. Verici tarafından özellikle istenmediği sürece alıcılara bilgi verilmez ve donör güvenliği en üst düzeyde korunmaya çalışılır.

Verici adayları her aşamayla ilgili tüm soru ve endişeleri konusunda bizimle direkt olarak iletişime geçmelidirler. Donöre ait bilgiler üçüncü kişilere (aile üyeleri, arkadaşlar, alıcılar, vs.) asla verilmeyecektir.

Organ nakli ile bazı enfeksiyon hastalıkların geçiş riski vardır. Verici adayları testler sırasında oluşabilecek her türlü ateş, grip benzeri hastalık veya nörolojik semptomları hemen bildirmelidirler. Vericinin aktif bir enfeksiyonu varsa nakil işlemi ertelenmelidir, çünkü bu hastalık alıcıya bulaşabilir ve bu başarılı bir nakile rağmen alıcının haytını kaybetmesi ile sonlanabilir. Hastalık bulaşma riskini azaltmak için verici değerlendirme sürecinin başlangıcında ve cerrahi tarihinden birkaç gün önce enfeksiyonu belirlemede kullanılan kan testleri yapılacaktır.

Verici adayları aynı zamanda cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı önlem almalıdır. Alkol kullanımı da ameliyattan 4 hafta önce ve takip eden en az 8 hafta tamamen bırakılmalıdır.

ACİL DURUMDA KARACİĞER NAKLİ?
Acil canlı vericili karaciğer nakli yalnızca istisnai durumlarda söz konusu olup, genellikle birkaç gün içinde ölümle sonuçlanabilecek akut karaciğer yetmezliği gelişen yetişkinlerde veya karaciğer fonksiyonları hızla bozulan çocuklarda gündeme gelmektedir. Potansiyel vericiler acil durumlarda yapılan nakillerin, elektif olarak tanımlanan tüm şartların en uygun olduğu nakillere nazaran vericiden kaynaklanan risklerin belirgin olarak daha artırabileceğini çok iyi anlamış ve kabul etmiş olmalıdır (örneğin; sigarayı bırakma için yeterli zaman olmadığından artan Akciğer Enfeksiyonu veya doğum kontrol haplarının uygun zamanda kesilmemesine bağlı daha artan kan pıhtılaşma sorunları gibi).

Ancak hazırlık sürecinde potansiyel alıcının karaciğer fonksiyonlarındaki bozulmanın hızı göz önünde bulundurularak kısa yollar seçilmez rutin prosedür uygulanır.

POTANSİYEL DONÖR ADAYINDA ARANAN ÖZELLİKLER?
GÖNÜLLÜLÜK ESAS UNSURDUR

-Alıcı İle Donör Uygun Kan Grubundan Olmalı
VERİCİ KAN GRUBU / ALICI KAN GRUBU
O / O, A, B, AB
A, O / A
B, O / B
AB, O, A, B / AB

-Fiziksel Veya Ruhsal Olarak Herhangi Bir Sorunu Olmamalı
-Adaylar 18 yaşını doldurmuş ve 60 yaşın altında Olmalıdır
-Donörlerde Normal Veya Normale Yakın Vücut Ağırlığında Olmalıdır.

DONÖR OLMAYI ENGELLEYEN FAKTÖRLER VAR MI?
-Hepatit B veya C ‘ye Sahip Olma
-Alkol Ve Uyuşturucu gibi Madde Bağımlılığı
-HIV Enfeksiyonu
-Kanser Hastalığı Bulunanlar
-Tedavi Edilmemiş veya Edilemeyen Psikolojik Hastalığı bulunanlar
-Olağan Dışı Damarsal Patolojiler (Cerrahi Yapılmasını İmkansızlaştıran)

DONÖR HAZIRLIĞI NASIL YAPILIR? HANGİ BASAMAKLARDAN GEÇMEM GEREKİYOR?

1.BASAMAK: TANIŞMA VE KLİNİK MUAYENE
İlk basamak organ nakli ekibinden bir doktorun, verici adayı ile tanışması ile gerçekleştirilir. Sorulan tüm sorulara doğru cevap vermek ve geçirilen hastalıklar konusunda hatasız bilgi vermek vericinin sorumluluğudur. Tüm bilgiler incelenecek ve gerektiği durumlarda verici ile tekrar iletişime geçilecektir. Ayrıca verici adayı karaciğer fonksiyonlarını etkileyebilen herhangi bir tedavi veya bitkisel ilaç kullanıp kullanmadığı konusunda bilgi vermek zorundadır.

2. BASAMAK: KAN TESTLERİ VE ORGAN FONKSİYON TESTLERİ
Kan testleri içerisinde karaciğer fonksiyon testleri, böbrek fonksiyon testleri, kan değerleri, mevcut olabilecek hastalıklara karşı bakılan kan testleri bulunur. Akciğer grafisi (PA-AC) ve Elektrokardiografi (EKG) çekilir. Bu değerlerin normal olması ile verici adayı değerlendirmeye alınır.

3. BASAMAK: KONSULTASYONLAR
Psikiyatri, kardiyoloji, gögüs hastalıkları ve bayanlar için kadın hastalıkları ve doğum polikliniklerinden konsultasyonları istenir. Bu 3 basamakta sorunu saptanmayan adaylar 4. basamağa geçerler.

4. BASAMAK: RADYOLOJIK GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ
Verici adayına özellikli bilgisayarlı tomografi çekilir. Bilgisayarlı tomografi ile birlikte kişinin sahip olduğu karaciğer hacmi hesaplanır. Verici adayının kabul edilmesi için ameliyat sonunda kalan karaciğer miktarının onun sonraki yaşamı için yeterli derecede olması ve aynı zamanda yakınına vereceği karaciğer miktarının da, alıcı için yeterli miktarda olması gerekirlidir.

5. BASAMAK: EK GİRİŞİMLER
Tüm bu tetkikler ve görüntüleme sonunda gerekli görülürse karaciğer biyopsisi yapılır. Biopsi ile karaciğerde mevcut yağlılık vs. gibi kriterler değerlendirilir.

AMELİYAT ÖNCESİ NELER YAPILIR?
Hedeflenen ameliyat günü her zaman kesin olmaz ve değişebilir. Bu değişiklikler şu sebeplerden kaynaklanabilir:
-Potansiyel verici haber vermeksizin bağıştan vazgeçebilir.
-Acil tıbbi durumlar gelişebilir.
-Kaynaklardaki kısıtlamalar (hastane yatak sayısının uygunluğu ve hemşireler vs) nedeniyle ilk hedeflenen günde bir değişikliğe gitmek gerekebilir.
-Bir nakil ameliyatı iptal edildiğinde en kısa sürede yeni bir ameliyat tarihi belirlenir.
-Eğer verici ameliyat öncesi uçakla seyahat yapacaksa bu seyahati ameliyattan en az iki gün öncesinden yapması istenmelidir. Çünkü ameliyat öncesi yapılan uzun uçak seyahatleri ameliyat esnasında ve sonrasında emboli riskini artırır.
-Vericiye, ameliyat öncesi gece hafif bir akşam yemeğinden yaklaşık bir saat sonra, mide ve barsak boşalımını hızlandırmak amacıyla ağızdan laksatif ilaç verilir. Bu saatten itibaren kişinin herhangi bir şey yiyip içmesi yasaktır (tam oruç hali).

AMELİYAT SABAHI
-Göğüs altından başlayarak diz üstüne kadar olan kısım traş edilir,
-Sabah ameliyathaneye gitmeden önce barsak temizliği (lavman) yapılır,
-Damar yolu açılır ve bu damar yolundan ameliyat öncesi rutin antibiyotik verilir ve
-Daha sonra hem verici, hemde alıcı ameliyathaneye alınır.

CANLI VERİCİ AMELİYATI: NE YAPILIR?
Anestezi ön görüşmesinden sonra ameliyat odasına geçilir. Anestezi verildikten sonra tansiyon monitorizasyonuna başlanır. Kan ve safra drenajı için vücudun gerekli bölgelerine drenler takılır. Ameliyat sırasında safra kanalları ultrason ve röntgen yardımıyla dikkatli bir biçimde incelenir. Safra kesesi çıkarıldıktan sonra karaciğerden alınacak parçadaki besleyici venler ve safra kanalları ortaya çıkarılır (aşağıda yer alan diyagrama bakınız). Bazı durumlarda, ameliyat öncesi yapılan ayrıntılı testlere rağmen venlerin ve safra kanallarının verici ya da alıcı açısından bazı riskler taşıması mümkündür. Böyle durumlarda verici ameliyatının yapılması onaylanmaz. Bu yaklaşık %3-5 oranında karşılaşılan bir durumdur.

Verici anatomisinde bir sorun olmadığı tespit edildikten sonra alıcı ameliyatına başlanır. Verici karaciğer dokusu şekilde gösterildiği biçimde bölünür. Ameliyat yaklaşık 6-8 saat sürer. Alıcı ameliyatı devam ederken verici yoğun bakıma alınır.

AMELİYAT SONRASI BAKIM
Ameliyat sonrası vericiler yoğun bakımında izlenirler. Uyandığınızda idrarınızı boşaltabilmeniz için bir idrar sondanız olacaktır, ayrıca operasyon yerinizde 1 ya da 2 adet ince hortum (dren) bulunacaktır. Bunlar operasyon esnasında ve sonrasında içeride biriken sıvıları dışarıya alabilmek için konulmuştur ve dışarıya akan sıvı miktarı azaldığında çıkarılacaklardır. Size yapılacak olan her türlü tedavi ve girişim organ nakli ekibini oluşturan tecrübeli doktor ve hemşireler tarafından yapılacaktır. Verici genellikle 2. veya 3. günde standart servis odasına alınır. Ziyaret yasağı kaçınılmazdır. Büyük bir ameliyat geçirilmiş olan vericiye dışarıdan gelebilecek herhangi bir enfeksiyon hayatı tehdit edebilecek problemler yaratabilir.

İlk 24 saat vericilere mutlak yatak istirahatı yaptırılır (bazen 48 saate kadar uzayabilir). Bu süre içinde vericinin herhangi bir şekilde yataktan kalkmaması hatta başının kaldırılmaması gereklidir. Bu dönemde karşılaşılan sorunların başında operasyon yerinde ağrı ve sırt ağrısı gelir. Ameliyat sonrası ağrı anestezi grubu tarafından damardan verilen ilaçlarla kontrol edilir, 2-4 gün sonra ağızdan verilen haplara geçilir. Ağrı kontrolüne ekip tarafından yapılan vizitlerde karar verilir. Ameliyat sonrası dönemde iştahsızlık, bulantı ve kötü koku hissi karaciğer operasyonlarının çoğundan sonra ortaya çıkan bir şikayettir. Bununla ilgili olan şikayetlerinizi lütfen ilgili ekibe bildiriniz.

Vericilerin çoğu ameliyattan 7-10 gün sonra taburcu olur. Kataterler, sonda vb. vücuttaki tüm hortumlar genellikle ameliyattan 1 -2 gün içinde çekilir. Verici ameliyat sonrası 3-5 gün sonra istediği herşeyi yiyip, içebilir. Karaciğer fonksiyonları ile ilgili tüm kan testleri günlük olarak takip edilir, hastaneden taburcu olmadan ultrason ile son muayene yapılır.

Alınan karaciğer bir bölümü alındıktan sonra kendisini boyut ve fonksiyon olarak yeniler. Oluşacak sorunlar genelde ameliyat sonrası erken dönemde hastanede yatarken ortaya çıkar, ancak nadiren hasta taburcu olduktan sonra da sorunlar çıkar. Verici şiddetli karın ağrısı, yara yerinde kızarıklık- ısı artışı, sarılık, ateş, öksürük ve nefes darlığı olursa hemen nakil ekibine başvurması gerekir. Mesai saatleri dışında ise Antalya Medicalpark Hastanesi acil servisine müracat ederek karaciğer vericisi olduğunu ve sorununu iletmesi önemlidir.

Taburcu olduktan 2-4 hafta sonra kliniğe müracat ederek kan testlerinin ve muayenesinin yapılması önemlidir. Vericilerde ameliyat sonrası 4-6 hafta süren hafif depresyon hali ve yorgunluk olabilir. Günlük hayata ne kadar çabuk dönülürse bu bulgular o kadar çabuk ortadan kalkar. Verici ameliyat sonrası 3-5 ay sonra tüm günlük hayatına dönüp, her iş kolunda çalışabilir.

Vericilerin bir kısmında ameliyat sonrası sarılık görülebilir. Bu sarılık genelde hiçbir tıbbi tedaviye gerek olmadan kendiliğinden kaybolur. Çok nadir olarak vericilerde ileri tetkik yapmak gerekir. Ameliyat sonrası yürüyüşler kan akımında oluşacak emboli vb. sorunları çözmede çok önemlidir. Emboli riskini araştırmak için vericinin dikkat etmesi gereken konular:
-Ameliyat sonrası 2-4 hafta uçak yolculuğu ve uzun süreli araba yolculuğu yapmaması.
-Seyahat etmesi gerekirse ameliyat sonrası ilk 8 hafta içindeki seyahatlerde her saat başı mutlaka 15 dakika yürümesi ve bacaklarındaki kan akımını düzenlemesi önerilir.

CERRAHİ KOMPLİKASYONLAR
Canlı donör ekibinin size ayrıntılı olarak anlatacağı, genel anestezinin uygulandığı HER TÜRLÜ OPERASYONDA görülme riski olan ve komplikasyon olarak ifade edilen kardiovasküler ve solunumsal sistemini ilgilendiren hadiseler gelişebilir.

Bu komplikasyonların bazıları;
1)Anesteziye ve kan ürünlerine bağlı anafilaktik reaksiyon
2)Operasyon sürecinin herhangi bir yerinde kalp krizi
3)Pulmoner emboli (en kötü seyreden)
4)Akciğerlerde sıvı birikimi
5)Tüm vücutta sıvı toplanması (ödem)
6)Enfeksiyon

VERİCİ OPERASYONUNA BAĞLI KOMPLİKASYONLAR
Ameliyat süresi ortalama 5 ile 8 saat civarlarındadır. Ameliyat esnasında ortalama 1 veya 2 ünite kan verilmesi ihtiyacı duyulmaktadır. Erken dönemde görülebilecek komplikasyon oranı %16’dır. Erken dönemde en sık gözlenen komplikasyon atelektazidir.

En sık rastlanan komplikasyonlar ve bazılarının oranları;
1)Drenaj gerektirecek batın içi kolleksiyon oranı %3.6
2)Akciğer embolisi gelişme oranı %1.8
3)Kalan karaciğer parçasından safra sızıntısı (Endoskopik olarak tedavi edilebilecek safra kaçağı oranı %1.8)
4)İnsizyonel herni (yara yeri karın fıtığı). Kesi yerinde gelişen fıtığın ameliyat edilme oranı %2.2’dir
5)Sindirim sistemini ilgilendiren hazımsızlık, kabızlık, bulantı
6)Psikolojik travma (alıcının kaybedilme durumunda)
7)Vücutta geçici sarılık görülmesi
8)Nakil edilen organ ile alıcının dokuları arasında uyumsuzluk
9)Kanama (Operasyon sonrasında kanama nedeniyle tekrar ameliyata alınma oranı %3)
10)Kalıcı yara izi
11)CANLI VERİCİ İÇİN %1 ÖLÜM RİSKİ MEVCUTTUR (Karaciğerin sağ lobu alınanlarda, sol veya sol lateral segment alınanlara nazaran ölüm riski 2 kat daha fazladır)

ALICI AMELİYATI
Canlı vericili nakillerde 1 yıllık yaşam şansı kadavra vericili nakillerdeki ile aynıdır. (%90). Canlı vericili nakillerde, kadaverik nakillere göre safra komplikasyonu görülme oranı %20’ye karşı, %5’dir.

KARACİĞERİMİN NE KADARI ALINACAK?
Erişkin bir alıcıya verici karaciğerinin yaklaşık %50-60’ı; bebek veya düşük kilolu alıcı için ise verici karaciğerinin yaklaşık %20’si alınmaktadır. Burada önemli olan iki kavram mevcuttur. Bunlardan birincisi kalan karaciğer hacminin verici hayatını tehdit etmeyecek şekilde diğer bir deyişle onun ihtiyacını karşılayacak şekilde kalması gerekliliğidir. Bir diğer gereklilik alıcının ihtiyacına karşılık verebilecek büyüklükte bir karaciğer parçasının alınması gerekliliğidir. Bu iki unsur yapılan konseyde tüm organ nakli ekibince beraber değerlendirilerek verici ve alıcıya riske sokmaksızın karar verilir.

KARACİĞERİM’İN %50-60’I ALINDIKTAN SONRA KALAN PARÇA BANA YETECEK Mİ? KALAN KARACİĞER ESKİSİ KADAR BÜYÜK MÜ?
Karaciğerin geriye kalan kısmı, sağlıklı bir birey için hayatını tehlikeye sokmayacak şekilde yeterlidir. Karaciğer yaklaşık 3 aylık periyot sonunda yaklaşık eski büyüklüğüne ulaşır. Ancak en hızlı büyüme ameliyat sonrası ilk 10 gün içinde gerçekleşmektedir.

NE KADAR ZAMAN SONRA İŞİME VE NORMAL YAŞANTIMA DÖNEBİLİRİM?
Karaciğer tekrar eski büyüklüğüne ulaşırken kullandığı enerji ve ihtiyaçtan dolayı ameliyat sonrası ilk 3 aylık periyot içinde kendinizi yorgun hissetmeniz son derecede doğaldır. Bu nedenle özellikle ağır iş sahalarında, fiziksel aktiviteye dayanan iş ile ilgili olan vericilerin bu işlerine en erken 5-6 ay içinde dönebilecekleri; masa başı görevi olanların ise 3-4 ay içinde bu işlerine dönebilecekleri bilinmelidir. Özellikle ilk 6 ay içindeki periyotta, 2-3 kilonun üzerinde ağırlık kaldırmamaları gereklidir. Bu, hem vücut yorgunluğu ile ilişkili hem de aynı zamanda ameliyat yerinde oluşabilecek fıtıklardan korunmak amacıyla mutlak gereklidir. Bunun dışında günlük faaliyetlerinizi yaklaşık 1. ay sonunda rahatlıkla kendiniz yapabilirsiniz.

CİLT DİKİŞLERİM NE ZAMAN ALINACAK?
Dikişlerin alınma zamanı yara iyileşmesine bağlıdır. Cilt dikişleri verici ekibi tarafından kontrol edildikten sonra, eğer yara iyileşmesi tamamlanmış ise taburculuğunuz esnasında veya size tarif edilen süre içinde alınır (Genellikle ameliyat tarihinden 15 gün sonra).

NE ZAMAN BANYO YAPABİLİRİM?
Taburcu olduktan sonra duş tarzında (yara yerine temizleyici solüsyonlar gelmeyecek şekilde) banyo yapabilirsiniz.

NE ZAMANA KADAR PANSUMAN YAPTIRMAM GEREKİYOR?
Taburcu olduktan sonra aksı bir durum organ nakli ekibince söylenmedikçe pansuman yaptırmanıza gerek yoktur.

YEMEKLERLE İLGİLİ BİR KISITLAMAM OLACAK MI?
Taburculuğunuz sonrasında gıdalarla ilgili çok sıkı bir kısıtlamanız yoktur. Ancak özellikle ilk 2 (iki) hafta içerisinde gaz yapıcı özelliği olmayan, rahat sindirilebilir gıdaları almanızı öneriyoruz. Özellikle bakliyat grubu (kuru fasulye, nohut vs.) gibi ve ev dışında hazırlanmış aşırı yağlı gıdaları (lahmacun, yağlı kebap vs.) ilk 15 gün de tavsiye etmiyoruz. Bununla birlikte karbonhidrat içerikli ve şekerli gıdalarda, aşırıya kaçmamak üzere bir kısıtlama yoktur. Uzun dönemde aşırı kilo alımı soruna neden olacağından dolayı bu konuda dikkatli olunmalı ve aralıklı olarak kilo kontrolleri yapılmalıdır.

DEVAMLI KULLANMAM GEREKEN İLAÇ VAR MI?
Vücut dirençinizi arttırmak amacıyla bir süre (yaklaşık 3 ay kadar) vitamin ve mide koruyucu kullanmanız, dışında sürekli kullanmanız gereken ilaç yoktur. Bununla birlikte ilk bir yıl zaman dilimi içerisinde başka nedenlerden dolayı kullanmanız gereken özellikli bir ilacın varlığında veya ameliyat söz konusu olduğunda mutlaka KARACİĞER VERİCİ EKİBİNE danışmanız gerekmektedir.

AMELİYAT ESNASINDA SAFRA KESESİNİN ALINMASININ BANA İLERİDE BİR PROBLEM YARATMA OLASILIĞI VAR MIDIR?
Erişkin alıcıya yapılan karaciğer naklinde safra yollarını ortaya koymak amacıyla safra kesesi alınmaktadır. Ancak bebek veya küçük çocuklar için yapılan verici ameliyatlarında çok gerekli olmadıkça safra kesesi alınmamaktadır. Safra kesesinin alınmasının size yaratabileceği herhangi bir problem yoktur.

KARIN KORSESİ KULLANMAM GEREKLİ Mİ?
Fıtık ihtimalini en aza indirmek için ilk 3 aylık dönemde karın korsesi kullanmanızı önermekteyiz.

KONTROLLERİMDE HANGİ TESTLER YAPILACAK?
1. ayda Kan Testleri yapılır. 3. ayda kan testlerinin yanında Kontrastsız (İlaçsız) Bilgisayarlı Tomografi çekilir. Bunun dışında herhangi bir şikâyetiniz olduğunda istediğiniz zaman kontrole gelebilirsiniz.